تفسیر ترتیبی قرآن کریم (دفتر اول: از ناس تا قدر)

بسم‌الله وبالله، و خیرالاسماء لله. اشهد ان لا‌اله‌الّا‌الله وحده لاشریک له. و اشهد اَنّ محمّداً عبدُه و رسولُه. اَللهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد، الطیّبین الطاهرین، و اصحابه الکرام المنتجبین، المُهاجِرین‌الانصارِ، والانصارِ‌المُهاجِرین، والذین اتّبعوهم باحسانٍ الی یوم‌الدین.

سالیانی پیش از این، چه‌بسا می‌بایست این حرکت پُربرکت و حرکت‌آفرین آغاز می‌شد، و زاینده و فزاینده ادامه می‌یافت؛ تفسیر ترتیبی و سوره به سورۀ قرآن کریم، البتّه به ترتیب آخر به اوّل مصحف شریف؛ چنان‌که معلّم دوّم قرآن از معلّم اوّل آموخته و به ما مسلمانان آموخته است، نه به ترتیب اوّل به آخر که ترتیب تلاوت است نه تعلیم. و ترتیب جاودانۀ قرآن است برای ختم قرآن و قرائت. ترتیب اعجازآمیز آخر به اوّل قرآن، سامانه‌ای است راه‌اندازی شده با اهتمام نبيّ‌اکرم برای آموزش و پژوهش در عرصۀ فهم و ترجمه و تفسیر عملی و کاربردی و درصحنۀ قرآن کریم.

اینک به لطف خدا آن آغاز فراز آمده و متن مکتوب تفسیر ترتیبی سوره به سورۀ قرآن از ناس تا قدر (18سوره) فراهم شده تا به کفّ با کفایت چاپ و نشر سپرده شود، و به‌امیدخدا علاوه بر مخاطبانی که در صحنۀ کارگاه‌های تولید محتوای کتاب حضور فعّال داشته‌اند، دیگران و دیگرانی که خدا مقدّر کرده باشد، به آن مخاطبان نخستین بپیوندند؛ شاید بتوان دل خوش کرد که پیام تفسیر ترتیبی قرآن کریم به جامعۀ نمونۀ قابل قبولی از زاویۀ دید پژوهش‌ها و مطالعات علمی و عملی قرآنی رسیده است.

طرح جامع تفسیر ترتیبی قرآن کریم مترتّب و مبتنی بر سه طرح جامع پیشین و دیرین آموزش زبان قرآن، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم و سوره‌شناسی یا روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم است و در سازوکار و رویکرد و تکاپوی مخاطب‌محور و کاربردگرایانه‌اش از هر سه طرح یادشده به فراخور مقدورات و محظورات تولید محتوا و ارائۀ محتوای کارگاه‌های آموزشی پژوهشی کم یا بیش استفاده می‌کند و در هر حال از امکانات پژوهش و تدبّری آن هریک از آن سه طرح برخوردار خواهد بود. طبعاً، واژه‌پژوهی و شرح مفردات قرآن نیز به عنوان اصیل‌ترین راه نشان داده شده در کتاب و سنّت برای دستیابی به فهم و تفسیر صحیح قرآن کریم در کنار طرح‌های جامع تفسیرپژوهی پیش‌گفته متناسب با مقتضای حال و مقام همواره مورد توجّه قرارمی‌گیرد.

کتاب حاضر مشتمل است بر نسخۀ مکتوب ویراستۀ محتوای هفت کارگاه آموزشی پژوهشی تفسیر ترتیبی قرآن کریم که در سال‌های 1392 و 1393 در شهرستان کرج ارائه شده است. «تفسیر سورۀ حمد و قل‌هو‌الله» هم که نسخۀ مکتوب ویراستۀ محتوای سه مجلس ارائه شده در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به دعوت نهاد محترم نمایندگی وليّ فقیه و کانون قرآن و عترت دانشگاه مزبور است، قرار بود به آغاز آن افزوده شود، امّا هرچه کوشیدیم بیشتر از دسترس ما فاصله گرفت و سرانجام متقاعد شدیم که چه‌بسا شأن این دفتر آموزشی پژوهشی تفسیر ترتیبی قرآن کریم همین وضعیت را که عبارت از «بدون مقدّمه» و طبعاً «بدون خاتمه» است مقتضی باشد.

ربنّا علیک توکلنا و الیک انبنا و الیک المصیر.

تهران-کانون زبان قرآن- اسفندماه 1398- محمّدعلی لسانی فشارکی