علوم قرآنی؛ آیت الله سیدمحمدباقر حکیم

بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله ربّ العالمین. الرحمٰن الرحیم. مُنزِل القرآن العظیم الحکیم. علیٰ محمّدٍ المصطفی، خاتم النبیّین. وسیّد المرسلین. النبيّ الکریم. صلّی الله علیه و علیٰ آله و اهل بیته الانجبین. و اصحابه المنتجبین. اللهم ارحمنا بالقرآن المجید الکریم. واهدنا به الیٰ الطریق القویم. والصراط المستقیم.

کتاب حاضر، برگردان فارسی کتاب علوم القرآن، تألیف دو مجاهد شهید فقید، آیت الله العظمی سیّدمحمّدباقر صدر و آیت الله سیّدمحمّدباقر حکیم، رضوان الله تعالیٰ علیهما، یکی از کتاب‌های پربرکت و برجستۀ معاصر در حوزۀ مطالعات علوم قرآنی است. مترجم، توفیق ترجمۀ این اثر و تقدیم افتخارآمیز آن به کتابخانۀ بزرگ علوم و معارف قرآنی به زبان فارسی را تحت تأثیر انفاس قدسیّۀ آیت الله زادۀ حکیم و فتوحات روح بزرگ مرجع عالیقدر اسلام، والد معظّم ایشان، آیت الله العظمی سیّدمحسن حکیم، قدّس سرُّهما، که به لطف خدا از آن برخوردار شده است، می‌داند. خاطرۀ عاطرۀ آن شب، پاسی از شب گذشته، حدود 25 سال پیش، در طبقۀ چهاردهم ساختمان پیروزی، در جوار امامزاده قاسم (ع)، فراموش شدنی نیست. غیرمنتظره بود. دو تن از هم‌رزمان مسلّح ایشان در معیّت یکی از منسوبین و معتمدان ایشان به منزل مسکونی من و خانواده‌ام مراجعه کردند، و پیام کریمانه و امر مُطاع ایشان را به من ابلاغ کردند. صبح روز بعد، طبق قرار قبلی، به محضر ایشان شرفیاب شدم. معظّمٌ‌له، ضمن اشاره به روابط خویشاوندی سببی و نسبی من با خاندان حکیم، مرا بسیار صمیمانه پذیرفتند، و عنوان کردند که ترجمۀ من از کتاب مباحث في علوم القرآن تألیف شهید سعید دکتر صبحی صالح را ملاحظه کرده‌اند و مایلند کتاب علوم القرآن ایشان را نیز به همان نسق به فارسی ترجمه کنم. پیشنهاد سعادت‌نهاد معظّمٌ‌له را البتّه مشروط به این که هیچ‌گونه توضیح یا پاورقی یا مقدّمه و خاتمه بر متن اصلی نیافزایم، پذیرفتم و قرار شد انتشارات تبیان، با حمایت ایشان آن را به چاپ برساند.

ترجمۀ حاضر، بر اساس چاپ سوّم متن عربی کتاب، از سوی مجمع الفکر الاسلامي، انجام شده است که ظاهراً، در سال‌های اخیر به چاپ دهم رسیده است. این اثر به رغم فراز و نشیب‌ها و عوائقی که در مرحۀ چاپ و نشر و توزیع با آن مواجه گردید، بحمدالله و المنّة، کم و بیش در معرض ملاحظه و استفادۀ استادان، پژوهشگران و دانشجویان علوم قرآنی قرار گرفت، و همواره تقاضای تجدید چاپ و تسهیل و توزیع آن وجود داشته است. اینک مؤسّسۀ فرهنگی هنری کانون نشر و ترویج زبان قرآن، به توفیق الهی اهتمام به چاپ و نشر آن را پس از یک ویرایش فنّی سرتاسری، اعلام کرده، و در دستور کار انتشارات خود قرار داده است. امیداست پس از سال‌های متمادی، براثر این اقدام، کتاب علوم قرآنی آیت الله حکیم، رضوان الله علیه، باردیگر، جای خود را در مدارس و محافل و مجالس و کلاس‌های علوم قرآنی، تفسیر و الهیّات، بازکند، و با محتوای ارزنده و مباحث همچنان زنده و روزآمد خود، برغنای عُمقی و محتوای مطالعات حوزۀ علوم قرآنی بیافزاید.

مترجم، همزمان با نگارش مقدّمه بر این اثر ذی‌قیمت و پربرکت، در سالروز ولادت امّ المؤمنین خدیجۀ کُبریٰ سلام الله علیها، این کار بی‌شائبه و بی ادّعای خود را به ساحت مقدّس سرور زنان جهان، مادرِ بزرگ همۀ مسلمین عالَم، حضرت خدیجۀ طاهره، سلام الله علیها، تقدیم می‌کند، و ضمن توسّل و تمسُّک به رشتۀ ارادت و ولایت ایشان از مراتب ایشان در خواست می‌کند، که در حضور پیامبراکرم و درپیشگاه خداوند کریم، از وی شفاعت کنند، و او را از نظر عنایت حضرت سیّدالمرسلین، و شمول رحمت خاصّۀ ربّ العالمین، در دنیا و آخرت، بهره‌مند گردانند.

ربّنا لاتؤاخذنا ان نسینا او اَخطأنا، ربّنا ولاتحمل علینا اصراً کما حملته علی الذین من قبلنا، ربّنا و لاتحمّلنا ما لا طاقة لنا به واعفُ عنّا، واغفرلنا، و ارحمنا، انت مولانا، فانصرنا علی القوم الکافرین.

تهران - سه‌شنبه 25 ذیقعدة الحرام 1442 = 15 تیرماه 1400
محمّدعلی لسانی‌فشارکی