مباحثی در علوم قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین. والصلاة و السلام علی رسول‌الله و خاتم النبیین و علی آله الطاهرین، و اصحابه المتنجین.

رسائل و کتابهای علوم قرآنی از دیرباز ردیف قابل توجهی را در میان آثار علمای اسلامی به خود اختصاص داده است و علاوه بر این علوم قرآنی در میان دیگر علوم اسلامی همواره از یک درخشش خاصی برخوردار بوده و هست چه همگان به موجب همگانی بودن قرآن، علوم قرآنی را آشنا و از خودشان می یافته اند؛ نکته ای که در عین . حال، باعث ظهور و بروز نوشتارهای بی سامان و آشفته و در هم آمیخته نیز تحت عنوان علوم قرآنی گردیده و پایگاه تخصصی این علوم را متزلزل ساخته است.

انگیزه مترجم برای ترجمه و تحقیق کتاب حاضر، عمدتاً آن بوده است که دکتر صبحی صالح، مؤلف این کتاب مباحث آن را به منظور تدریس فراهم آورده و حین تدریس، بارها این متون را پیراسته و آراسته است تا به صورت فعلی درآمده اند وجود همین خصوصیت معلمی است که این کار دکتر صبحی صالح را از دیگر کتابهای علوم قرآنی در عصر حاضر متمایز گردانیده است، و همه جا در سر فصلهای مصوب آموزش عالی این کتاب به عنوان منبع اصلی یا منبع فرعی معرفی و توصیه شده است. گفتنی است که هر چند مؤلف، نام متواضعانه مباحثی در علوم قرآن را برای این کتاب برگزیده و ادعای ارائه اثری جامع در زمینه علوم قرآنی ندارد؛ طلاب و دانشجویان و دیگر علاقمندان به مطالعات و تحقیقات قرآنی با مطالعه دقیق این کتاب به دیدگاههای جامعی در علوم قرآنی دست خواهند یافت؛ کما اینکه در علوم حدیث، با خواندن کتاب علوم الحدیث و مصطلحه تا حدود زیادی از مطالعه دیگر کتابها در آن زمینه مستغنی خواهند گردید که خوشبختانه این دیگر اثر ماندگار صبحی صالح نیز مدتی پیش به فارسی ترجمه و منتشر گردیده است.

امتیاز دیگر اثر جاودانه دکتر صبحی صالح مباحثی در علوم قرآن آنست که در هر مبحث دیدگاههای مستشرقان را مورد توجه قرار داده و غالباً به نقادی آنها با تکیه بر پشتوانه های علوم اسلامی و معارف قرآنی پرداخته و . همه جا حق مطلب را ادا کرده است.

ترجمه و تحقیق این کتاب، تقریباً نخستین کوشش مترجم در راستای ترجمه و تألیف بوده و در واقع یک کار دانشجویی به حساب می آمده است نیمی از این ترجمه و تحقیق در سالهای نخستین پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به رهبری حضرت امام خمینی - رضوان الله عليه . توسط بنیاد علوم اسلامی به چاپ رسید و مورد عنایت اساتید و همکاران مترجم قرار گرفت. چنانکه مرحوم استاد احمد آرام بامداد روز دوم انتشار آن با عنوان این مطلب که شب گذشته را با این کتاب دلپذیر به صبح آوردم و تمامی آن را خواندم مترجم را مورد تفقد و تشویق قرار دادند؛ همچنین استاد معظم جناب آقای دکتر سید جعفر شهیدی و مرحوم سید غلامرضا سعیدی، این کار مترجم را تحسین فرمودند.

متأسفانه، از آن زمان تا کنون، مترجم را در جهت تکمیل این اثر، توفیق رفیق نشده بود، و اینک بحمد الله ترجمه و تحقیق کامل کتاب همراه با تجدید نظر و برخی اصلاحات در نیمه اول به کتابخانه عظیم علوم قرآنی تقدیم میگردد.

در خاتمه این مقدمه، باید از استاد بزرگوارم حجة الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر سید محمد باقر حجتی یاد کنم که پرداختن به این ترجمه و تحقیق را در آغاز کار و در زمان دانشجویی دوره دکتری مرهون توصیه و تشویق ایشان میدانم سبحان ربك رب العزة عما يصفون. وسلام على المرسلين والحمد لله رب العالمين.

تهران – 1378/5/5 = 13 ربیع الثانی 1420
محمّدعلی لسانی‌فشارکی